Jozef Van Passen, soldaat van de Grote Oorlog
We gaan het laatste oorlogsjaar in. Drie jaar zitten onze Belgische soldaten nu al in de modder aan het IJzerfront, tussen de Engelsen, de Fransen, de Nieuw-Zeelanders en de Australiërs. En de stellingenoorlog gelijkt op de processie van Echternach. Kleine stapjes vooruit en dan plots weer een grote stap achteruit.
 |
De frontstreek. In Ramskapelle geraakte Joseph Van Passen een tweede maal gewond. Hij werd er vervolgens krijgsgevangene gemaakt door de Duitsers en naar Duitsland afgevoerd. |
De verliezen lopen sterk op. Elke morzel IJzergrond is doordrenkt met geallieerd of Duits bloed. Vergoten tot meerdere eer en glorie van gevechtsheren die soldaten zien als pionnen op een schaakbord en dus vaak een verlies (van duizenden soldaten) als een tactische zet zien. Opofferen, noemen de grote heren dat.
En laten we hierbij niet uit het oog verliezen dat deze blinde waanzin aan beide kanten van het front voor generaals soms de normaalste zaak ter wereld was. De Britse Douglas Haig, bijgenaamd the butcher of the Somme, heeft tijdens de Derde Slag om Ieper tienduizenden soldaten de dood ingejaagd met minimale winst. En toch werd hij na de oorlog met eretekens en onderscheidingen overladen.
Bij de loopgravenoorlog in West-Vlaanderen vergeten we nogal gemakkelijk dat in eerste instantie ons land vrij snel – gezien het materiaal en de infrastructuur – onder de voet werd gelopen en bezet. Het woordje Blitzkrieg stamt uit de Tweede Wereldoorlog, maar naar de normen van de eerste twee decennia van vorige eeuw ging het aanvankelijk ook snel en moest het Belgische leger relatief snel wijken.
 |
Op deze groepsfoto van Belgische, Franse en Engelse krijgsgevangenen staat Joseph Van Passen op de laatste rij, 13e van links (kamp te GÖTTINGEN). |
In dat leger zaten uiteraard ook jongens van Kontich en Waarloos. En daarvan weten we nog weinig. Een paar graven op het kerkhof herinneren aan die mannen die gesneuveld zijn. Maar meer is er eigenlijk niet. Behalve een enveloppe met wat documenten, foto’s en een drietal kleine velddagboekjes van een soldaat uit het Belgische leger: Jozef Van Passen.
En die naam zal bij heel wat Kontichnaars wel een belletje doen rinkelen. Jozef Van Passen was de vader van professor Robert Van Passen, auteur van de geschiedenis van Kontich en Waarloos, ettelijke toponymische monografieën en tientallen artikels over Kontich o.a. in de voorloper van dit contactblad. De historicus van ons dorp.
 |
 |
 |
Joseph Van Passen met andere krijgsgevangenen tewerkgesteld bij een boer in het dorpje NEUENDORF bij GÖTTINGEN. |
De post met het thuisland werkte uitstekend maar alle briefwisseling werd in het kamp eerst grondig gecensureerd. |
Joseph Van Passen met een Engelse medegevangene. |
En we mogen het wel vreemd noemen dat die documenten nooit echt aan de oppervlakte zijn gekomen tijdens het leven van de zoon, noch dat hij er ooit heeft uit geput om een artikel of publicatie aan de lotgevallen van zijn vader in de Eerste Wereldoorlog te wijden. En toch zou dat de moeite waard zijn geweest. Net omdat vader Van Passen dat andere stukje oorlog heeft meegemaakt, dat van een terugtrekkend Belgisch leger tijdens de eerste maanden van de oorlog in 1914.
En net dat stukje willen we op een lezing naar voren brengen. De gewone piot die vanaf dag een bij de vijandelijkheden is betrokken en noteert wat hij ziet, hoort en doet. Op het ogenblik zelf. En niet een afrekening van jaren later, vertroebeld door een falend geheugen of een gekleurde kijk op de zaken. Notities die leiden tot een coherent geheel.
Die tocht voert ons van Korbeek-Lo in Vlaams-Brabant naar het West-Vlaamse Ramskapelle. En vandaar als Kriegsgefangener naar Duitsland in Altengrabow bij Magdeburg en later Göttingen. Verwacht hier dus geen grote maneuvers en beschrijvingen van ingrepen van bovenaf, maar precies wat er gebeurde met en rond Jozef Van Passen, een gewone soldaat in buitengewone omstandigheden.
Het verslag/oorlogsdagboek van Jozef Van Passen werd reeds in 2003 uitgegeven als het vierde jaarboek van de Koninklijke Kring voor Heemkunde. Maar nu, in dit laatste herdenkingsjaar van de Groote Oorlog past het om hieraan opnieuw aandacht te schenken, vooraleer de nevelen des tijds opnieuw onze blik op deze merkwaardige gebeurtenissen onttrekken.
De lezing is een samenwerking tussen de Gemeentelijke Erfgoedraad en de heemkundige kring. Frank Hellemans en ondergetekende brengen dan de meest beklijvende fragmenten uit dit dagboek.
Tussendoor brengt het groepje Clarimo, een klarinetsextet onder leiding van hun leraar Nestor Janssens (muziekacademie Kontich), aangepaste muziek uit die tijd.
Praktische gegevens:
De voorstelling vindt plaats op vrijdag 9 maart 2018, om 20.00 uur in de Kapel van Cultuurpunt Altena.
Toegangsprijs: 5 EURO. Inschrijven via de vrijetijdsbalie, Sint-Jansplein 8, 2550 Kontich; of tel. 03 450 78 31; of uitwinkel@kontich.be. Inschrijven kan ook online via https://webshopkontich.recreatex.be/; je vind er ook een overzicht van alle activiteiten.
Meer info over deze lezing: HIER.
Tekst: Paul Catteeuw; foto's: Archief Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich.
Uit het Informatieblad van de gemeente Kontich, maart 2018.
En vind HIER de lijst van alle heemkundige "Sprokkels" over Kontich-Waarloos.
|
